Rys
historyczny:
W
połowie pierwszej dekady XX wieku rozpoczął się w sztuce i kulturze
europejskiej odwrót od secesji, poszukiwanie nowych idei i form artystycznych.
Art- deco to styl w sztuce: architekturze, malarstwie, grafice, modzie oraz dekoracji
wnętrz, rozpowszechniony od ok. roku 1920 do końca wojny.
Nazwa
wywodzi się od francuskiego Art décoratif – sztuka dekoracyjna, w rozumieniu
jakie język polski łączy z urządzaniem wnętrz, termin décoratif nie oznacza w
tym wypadku "zdobienia". Podobnie jak większość określeń stylów
historycznych, ukuty został jakiś czas po zakończeniu jego artystycznej aktywności.
W swoim czasie nosił wiele nazw, przydomków: modern style, ultra modern style,
styl lat 20, jazz style, zig-zag moderne, , styl Chanel itd.
Szczyt
popularności przypadał na lata 20. zeszłego stulecia, a Wystawa Światowa w
Paryżu Les Annees„25”zgromadziła najwięcej dzieł sztuki i przedmiotów
użytkowych charakterystycznych dla epoki. Umieścili ten styl obok kierunków
awangardy, była to nobilitacja Art Deco i uznanie jej za sztukę.
Art
deco był reakcją na secesję, wyrazem sprzeciwu wobec braku dyscypliny przestrzennej
typowej dla tej sztuki
Dominujący
przez kilkanaście lat art noveau doprowadził, zwłaszcza w niektórych
dziedzinach sztuki użytkowej do wynaturzenia ornamentu i jego przewagi nad
funkcją przedmiotu. Nastąpił przesyt i znużenie profuzją krzywych lini, bladej
kolorystyki, ciągle powtarzanymi motywami wybranych roślin i zwierząt.
Art
déco charakteryzował się klasycyzującym zgeometryzowaniem i dążeniem do
syntetycznego ujmowania form, poszukiwaniem piękna w funkcji przedmiotu
użytkowego i jasności przekazu w grafice czy malarstwie. Charakterystyczne
środki wyrazu to mocne, kontrastowo zestawione barwy, proste linie i bryły
geometryczne, zrytmizowany, bądź symetryczny układ elementów.
Z
futuryzmu zaczerpnął ideę gloryfikacji cywilizacji, postępu technicznego. Żywą
i jasną kolorystykę odziedziczył po fowizmie. W Art Deco fowizm łączy się z
kubizmem, z jego charakterystycznym podkreślaniem konstrukcji formy,
rytmizowania jej, sprowadzaniem do podstawowych brył geometrycznych: sześcianu
, walca, kuli, stożka. Z ekspresjonizmem Art Deco łączy tendencja do spotęgowania
napięcia, uczucia niepokoju, ale i radości.
Architektura
kręgu Art Deco oscylowała między tradycją a awangardą. Jest równocześnie owa
sztuka i architektura „skubizowaną secesją”, artystycznym kompromisem i
estetyczną klamrą spinającą obie epoki.
Korzystano
z motywów zdobniczych niezmiennych od renesansu: wolut, bukietów kwiatów, koszy
owoców, girland, etc. Wróciła
moda na klasycyzm, neoklasycyzm i barok, wzbogacając ją nowymi motywami:
fontann, wschodzącego słońca, schodkowych piramid(ziggurat), skaczących gazeli
(w dużej mierze zależało od mody na kulturę i sztukę a to Afryki, a to Meksyku,
a to Japonii.
Za
prekursora zjawisk artystycznych, które uformowały fundamenty Art Deco, uważa
się Charlesa Rennie Mackintosha(współtwórcę i najwybitniejszego architekta tzw.
Szkoły z Glasgow). August Perret, Robert Mallet-Stevens, Raymond Hood czy Eliel
Sarinen, mimo ich silnych wpływów nie związali swojej całej twórczości z
kręgiem art- deco. Niektórzy architekci osiągnęli wyżyny artystyczne i związali
swą działalność z tym stylem(Pierre Patout). Dla innych był to tylko epizod w
działalności.
Ewolucja
arch. Amerykańskiego Art Deco – to okres budowania wieżowców.
Szczytowe
osiągnięcie tego nurtu i pierwszorzędny przykład to Chrysler Bulding -Williama Van Alena. Zabytków architektury
tego stylu można liczyć w setki. Ale dopiero boom gospodarczy, polityka
Roosevelta i modernizacja kraju, rozprzestrzeniły ten styl na całym terytorium
Ameryki.
Świadectwem
budownictwa lat 30. oraz idącego w parze z nim ożywienia gospodarczego w USA
była wyrastająca gwałtownie, opływowa, aerodynamiczna arch. dekoracyjna, która
w tym nurcie przetrwała tam jeszcze do ok.1950 roku, głównie w budynkach
użyteczności publicznej takich jak motele, stacje benzynowe, restauracje,
zakłady przemysłowe itp.
Artyści
z art déco wytyczali nowe trendy, stworzyli nowy wzór, w którym nawiązywali do
skoku cywilizacyjnego jaki dokonał człowiek po Pierwszej Wojnie Światowej,
m.in. usprawnienie komunikacji kolejowej, upowszechnienie komunikacji
lotniczej, czy pełniejsze wykorzystanie prądu elektrycznego. Reklamy art déco
namawiały do szybkiej jazdy samochodem, uczestnictwa w rejsach
transatlantykami, ale też bywania w kawiarniach, restauracjach, klubach oraz z
dnia na dzień osiągającego niezwykłą popularność, kina.
